نگارش : دکتررضا جمالیان
MD, MPH , DTM&H
حافظه یک استـعداد ذهنی است که برای ذخیـره کردن ، حفظ و به یاد آوردن اطلاعات ، مشاهدات و تجربیات ذهنی مورد استفاده قرار می گیرد .
حافظه طی 3 مرحله صورت می گیرد :
1 ـ سپردن مضمونِ مشاهدات یا ادراکات به ذهن
2 ـ ذخیره شدن یا نگهداری در حافظه
3 ـ بازیابی یا فراخوانی محفوظات از ذهن
هر چند از نقطه نظر علمی حافظه به دو نوع کوتاه مدت ( چند ثانیه ای ) و بلند مدت ( از چند دقیقه تا چند سال ) تقسیم می شود ، ولی برخی از محققان به نوع سومی از حافظه به نام حافظه حسی هم اشاره کرده اند .
معمولاً در زمان اشاره به حافظه ، منظور خاطرۀ بلند مدت است که از چند دقیقه تا تمام عمر را شامل می شود که خاطرات دوران کودکی را هم در بر می گیرد ، خاطرات بلند مدت در شرایطی بیشتر و بهتر در ذهن باقی می مانند که به آنها گاهی مراجعه شده و یا بهتر از آن ، مضمون آنها در ذهن تکرار شوند .
حافظه درخدمتِ موفقیت در امتحانات و زندگی
نه تنها در زندگی مدرن برای ورود به دانشگاهها امتحانات ورودی وجود دارند ، بلکه در برخی از رشته ها در طول آموزش یا خدمت هم چند بار در مقاطع مختلف تحصیلی یا شغلی امتحانات متعدد و مکرری صورت می گیرند که در انتخاب مدارج و ترفیعات شغلی متفاوتی تأثیر می گذارند . عده زیادی از کسانیکه دراین نوع از امتحانات مردود می شوند ، ضعیف بودنِ حافظه را مسئول شکست خود دانسته و کوشش می کنند راههایی را جستجو کنند که بتوانند با کمک آنها موجبات تقویت حافظه خود را فراهم سازند . از آنجا که دریک برنامۀ سیرقهقرایی در زمان در شرایط خلسۀ هیپنوتیزمی فرد به همان زمان و شرایط دیدن یا شنیدنِ موضوع مورد بحث بر می گردد ، افرادی خیال می کنند که همیشه و به سادگی به این ترتیب می توانند به تمام مطالبی که قبلاً یاد گرفته بودند و بعد فراموش کرده اند ، دسترسی مجدد پیدا کنند . با توجه به برخی از نکات که متذکر می شویم ، می توان از این امکان هم در بعضی موارد بخوبی استفاده کرد .
نحوۀ دسترسی به خاطراتِ ظاهراَ فراموش شده
زمانی می توان از بازیابی خاطرات فراموش شده استفاده کرد ، که قبلاً مراحل شکل گرفتن و استقرار حافظه بخوبی انجام گرفته باشند . به عبارت دیگر ، تصویر دقیق و روشنی از مطالبی که مطالعه شده و یا شنیده شده ، در ذهنِ فرد موجود باشند .
بنابر این ، اگر در زمان یا مرحلۀ دریافت و سپردن مطالب به حافظه ، از جمله مطالعۀ دروس ، تمام آن با دقت خوانده نشده باشد و فرد گزینشی قسمتهایی از محتوای جامع و کامل درس را مرور کرده باشد ، از این مجموعه درهم و ناقص ، نمی توان یک مطالب جامع و صحیحی را استنتاج کرد ، ولی مطالبی را که بخوبی مطالعه کرده و در بـایگانی ذهن وارد کرده بـاشیم ، در شرایـط خلـسۀ هیپنوتیزمی می توان بشکل جامع و کاملی به یاد آورد و این نوع مطالبِ بخوبی فراگرفته شده ، برای دهها سال هم می توانند در حافظه باقی بمانند .
در زمان مطالعه یک کتاب یا پلی کپی درسی ، فضا یا اتاق بایستی نسبتاً ساکت باشد . با روش تندخوانی ، نمی توان یک حافظه سالم و دیرپا را تدارک دید . همینطور ، در شرایطی که فرد کاملاً خسته یا خواب آلوده باشد ، درک و فهم مطالب و بخاطر سپردن مطالب بخوبی صورت نمی گیرد و پس از مصرف داروهای مسکن ، آرام کننده و یا نوشیدنِ نوشابه های الکلی ، روند فراگیری مطالب و بخاطر سپردن مطالب برای ایجاد مطالبی دیرپا در حافظه بخوبی صورت نمی گیرد پس ، همیشه یک هشیاری خوب برای رسیدن به این مقصود در مراحل جذب مطالب لازمند .
مرحلۀ بعد یا دوم ، مرحلۀ نگهداری است . مطالبی که قبلاً با دقت دریافت و در بایگانی ذهن ذخیره شده باشند ، می توانند برای سالیان دراز در خاطره باقی بمانند ، هر چند ممکن است کمی کمرنگ شده باشند . در طول این مدت اگر بار دیگر آن مطالب را بخوانیم و یا بشنویم ، به قدرت و استمرار حافظه کمک می کند و حتی اگر مطالبی را که به موضوع آن خاطره نزدیک هستند بشنویم یا بخوانیم ، از طریق تداعی معانی دقت و قدرت آنچه که قبلاً یاد گرفته بودیم ، بیشتر و بیشتر می شوند .
